ΑΕ_Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ_ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ_μετάφραση

ΠΛΑΤΩΝΑ

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

Μετάφραση

Ενότητα 2η (320D-321Β5) 

Ήταν κάποτε μια εποχή, όταν υπήρχαν βέβαια οι θεοί, αλλά δεν υπήρχαν θνητά πλάσματα. Όταν ήρθε όμως και γι' αυτά ο καιρός που είχε καθορίσει η μοίρα να γεννηθούν, τα πλάθουν οι θεοί μέσα από τη γη από ένα μείγμα από γη και φωτιά και ό,τι μπορεί να αναμειχθεί με αυτά. Και τη στιγμή που επρόκειτο να τα οδηγήσουν στο φως, πρόσταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα να τα προικίσουν και να τους μοιράσουν ικανότητες, όπως ταιριάζει στο καθένα. Ο Επιμηθέας λοιπόν ζητά από τον Προμηθέα τη χάρη να κάνει μόνος του τη μοιρασιά. "Αφού κάνω τη μοιρασιά εγώ, έλα να κάνεις επιθεώρηση" του λέει. Και έτσι τον πείθει και κάνει αυτός τη μοιρασιά. Καθώς λοιπόν άρχισε να μοιράζει, έδινε σε άλλα δύναμη χωρίς ταχύτητα, ενώ τα πιο αδύναμα τα εφοδίαζε με γρηγοράδα. Σ' άλλα έδινε όπλα, ενώ όσα τα άφηνε άοπλα από τη φύση τους προσπαθούσε να τους βρει κάποιο άλλο χαρακτηριστικό για να μπορούν να σωθούν. Όσα από αυτά τα περιέβαλλε με μικρό μέγεθος, τους μοίραζε το πέταγμα ή την υπόγεια κατοικία. Αντίθετα αυτά που τα έκανε μεγάλα σε μέγεθος, αυτό ήταν και το μέσο της σωτηρίας τους. Έτσι λοιπόν μοίραζε και τα υπόλοιπα εφόδια κατανέμοντάς τα με δίκαιο τρόπο. Κι αυτά τα μηχανευόταν από φόβο μήπως κάποιο είδος εξαφανιστεί. Αφού τους εξασφάλισε λοιπόν τρόπους να διαφεύγουν την αμοιβαία καταστροφή, προσπαθούσε νε πετύχει και την προσαρμοστικότητά τους στις εποχές του Δία, ντύνοντάς τα με πυκνό τρίχωμα και σκληρά δέρματα, ικανά να αντιμετωπίσουν την κακοκαιρία και τους καύσωνες, και όταν πάνε για ύπνο να είναι αυτά τα ίδια στρώματα και σκεπάσματα ταιριαστά και δοσμένα για το καθένα από τη φύση. Σε ορισμένα τους έντυσε τα πόδια με οπλές, ενώ σε άλλα με δέρματα σκληρά και χωρίς αίμα. Ακόμη τους εξασφάλισε τροφή διαφορετική για το καθένα, σε ορισμένα χορτάρι από τη γη, σε άλλα τους καρπούς των δέντρων, ενώ σε κάποια άλλα ρίζες. Σε κάποια έδωσε να είναι τροφή τους η σάρκα άλλων ζώων. Αυτά τα συνδύασε με μικρή γονιμότητα, ενώ στα θύματά τους έδωσε μεγάλη γονιμότητα, για να τους εξασφαλίζει τη διαιώνιση. 

Ενότητα 3η (321Β6-322Α) 

Επειδή βέβαια ο Επιμηθέας δεν ήταν ιδιαίτερα σοφός ξεχάστηκε και ξόδεψε όλα τα εφόδια στα άλογα ζώα. Του έμεινε λοιπόν ακόμη χωρίς εφόδια το ανθρώπινο γένος και δεν ήξερε τι να το κάνει. Και καθώς βρισκόταν σε αδιέξοδο έρχεται ο Προμηθέας για να επιθεωρήσει τη μοιρασιά και βλέπει τα υπόλοιπα ζώα πολύ αρμονικά να διαθέτουν το καθετί, ενώ τον άνθρωπο να είναι γυμνός, ξυπόλυτος, χωρίς στρώμα να κοιμηθεί και χωρίς ικανότητες. Ήδη είχε έρθει και η καθορισμένη από τη μοίρα ημέρα κατά την οποία έπρεπε και ο άνθρωπος να βγει από τη γη στο φως. Καθώς λοιπόν ο Προμηθέας βρεθηκε σε μεγάλη δυσκολία ποιο τρόπο να βρει για τον άνθρωπο για να τον σώσει, σκέφτεται να κλέψει την έντεχνη σοφία της Αθηνάς μαζί με τη φωτιά του Ηφαίστου - γιατί ήταν αδύνατο χωρίς τη φωτιά να αποκτήσει κανείς την έντεχνη σοφία ή να του είναι χρήσιμη - και έτσι τη δωρίζει στους ανθρώπους. Τη σοφία λοιπόν για την καθημερινή του ζωή έτσι την απέκτησε ο άνθρωπος, δεν κατείχε όμως την πολιτική τέχνη· γιατί αυτή βρισκόταν στα χέρια του Δία. Αλλά ο Προμηθέας δεν είχε πλέον στη διάθεσή του χρόνο να μπει στην κατοικία του Δία στην ακρόπολη - και επιπλέον οι φρουρές του Δία ήταν φοβερές - μπαίνει όμως κρυφά στο κοινό εργαστήρι του Ήφαιστου και της Αθηνάς όπου ασχολούνταν με πολύ μεράκι με την τέχνη τους και, αφού έκλεψε την τέχνη της φωτιάς του Ηφαίστου και την άλλη της Αθηνάς, τη δίνει στους ανθρώπους και έτσι ο άνθρωπος από τότε απόκτησε εφόδια για να μπορεί να ζει. Ο Προμηθέας όμως αργότερα, όπως λένε, εξαιτίας του Επιμηθέα τιμωρήθηκε για κλοπή. 

Ενότητα 4η (322Α-323Α) 

Και επειδή ο άνθρωπος είχε συμμετοχή στη θεϊκή μοίρα, πρώτα-πρώτα εξαιτίας της συγγένειάς του με το θείο, μόνος απ' όλα τα ζώα, πίστεψε στους θεούς και προσπαθούσε να φτιάξει βωμούς και αγάλματα των θεών. Έπειτα γρήγορα ανακάλυψε με την τέχνη τον έναρθρο λόγο και τις λέξεις· βρήκε ακόμη και μέρη για να κατοικήσει, ρούχα και παπούτσια, στρώματα και τροφές από τη γη. Έτσι λοιπόν εφοδιασμένοι οι άνθρωποι αρχικά ζούσαν διασκορπισμένοι, όμως δεν υπήρχαν πόλεις. Καταστρέφονταν λοιπόν από τα θηρία καθώς ήταν από κάθε άποψη πιο αδύναμοι απ' αυτά και οι τεχνικές τους γνώσεις τους βοηθούσαν στην εξεύρεση της τροφής, στην αντιμετώπιση όμως των θηρίων ήταν ανεπαρκείς - γιατί βέβαια δεν είχαν ακόμη την τέχνη της πολιτικής οργάνωσης, μέρος της οποίας είναι και η τέχνη του πολέμου. Επιδίωκαν λοιπόν να μαζεύονται πολλοί μαζί και να εξασφαλίζουν τη σωτηρία τους χτίζοντας πόλεις. Κάθε φορά λοιπόν που συναθροίζονταν αδικούσαν ο ένας τον άλλο, επειδή δεν είχαν την πολιτική τέχνη, και έτσι πάλι σκορπίζοντας εδώ κι εκεί χάνονταν. Επειδή φοβήθηκε λοιπόν ο Δίας για το γένος μας, μήπως χαθεί ολοκληρωτικά, στέλνει τον Ερμή να φέρει στους ανθρώπους τον αλληλοσεβασμό και τη δικαιοσύνη, για να υπάρξει τάξη και να είναι αυτά συνεκτικοί δεσμοί φιλίας ανάμεσα στις πόλεις. Ρωτάει λοιπόν ο Ερμής τον Δία, με ποιο τέλος πάντων τρόπο να δώσει στους ανθρώπους τη δικαιοσύνη και τον αλληλοσεβασμό. "Ποιο απ' τα δύο, όπως έχουν μοιραστεί οι τέχνες έτσι να μοιράσω κι αυτές; Ένας που κατέχει την ιατρική είναι αρκετός για πολλούς άπειρους, παρόμοια και οι άλλοι τεχνίτες. Έτσι λοιπόν να βάλω στους ανθρώπους και τη δικαιοσύνη με τον αλληλοσεβασμό ή να τα μοιράσω σε όλους; Σ' όλους", απάντησε ο Δίας, "και όλοι να έχουν μερίδιο". Γιατί δε θα μπορούσαν να υπάρξουν πόλεις, αν έχουν μερίδιο σ' αυτές λίγοι, όπως ακριβώς γίνεται στις άλλες τέχνες. Και θέσε νόμο από μένα, να θανατώνουν σαν αρρώστια της πόλης αυτόν που δε μπορεί να συμμετέχει σ' αυτά. Έτσι λοιπόν, Σωκράτη, και γι' αυτούς τους λόγους και οι υπόλοιποι αλλά και οι Αθηναίοι, όταν γίνεται λόγος για ικανότητα σε ζητήματα αρχιτεκτονικής ή για κάποια άλλη τεχνική γνώση, έχουν τη γνώμη πως λίγοι έχουν δικαίωμα συμβουλής και αν κάποιος που είναι έξω απ' αυτούς τους λίγους επιχειρεί να δώσει συμβουλές, δεν τον ανέχονται, όπως εσύ ισχυρίζεσαι. Και με το δίκιο τους, κατά τη γνώμη μου. Όταν όμως έρχονται να συμβουλέψουν για την πολιτική αρετή, η οποία πρέπει να κινείται στο σύνολό της μέσα από τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη, δικαιολογημένα δέχονται κάθε άντρα, γιατί έχουν την ιδέα πως ταιριάζει στον καθένα να έχει μερίδιο σ' αυτή την αρετή, αλλιώς να μην υπάρχουν πόλεις. Αυτή, Σωκράτη, είναι η αιτία αυτού του πράγματος. 

Ενότητα 5η (323Α-Ε) 

Και για να μη νομίζεις ότι σε εξαπατώ, πάρε πάλι αυτό για παράδειγμα για το ότι πραγματικά οι άνθρωποι θεωρούν ότι κάθε άνθρωπος έχει μερίδιο στη δικαιοσύνη και την υπόλοιπη πολιτική αρετή. Όσον αφορά δηλαδή τις άλλες ικανότητες, όπως λες εσύ, αν κάποιος ισχυριστεί ότι είναι ικανός αυλητής ή είναι ικανός σε κάποια άλλη τέχνη, στην οποία δεν είναι, ή τον κοροϊδεύουν ή εξοργίζονται μαζί του και οι δικοί του τον πλησιάζουν και τον νουθετούν σα να τον χτύπησε τρέλα. Όσον αφορά όμως τη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή, ακόμη κι αν ξέρουν ότι είναι άδικος, αν ο ίδιος λέει την αλήθεια σε βάρος του, μπροστά σε πολλούς, πράγμα που εκεί το θεωρούσαν σωφροσύνη, το να λέει δηλαδή την αλήθεια, σ' αυτήν την περίπτωση το θεωρούν τρέλα και λένε ότι όλοι πρέπει να ισχυρίζονται ότι είναι δίκαιοι είτε είναι στ' αλήθεια είτε δεν είναι, αλλιώς ότι είναι τρελός αυτός που δεν υποκρίνεται ότι είναι δίκαιος· γιατί αναγκαστικά ο καθένας με κάποιο τρόπο συμμετέχει σ' αυτήν, αλλιώς δεν πρέπει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους. Για το ότι λοιπόν εύλογα δέχονται κάθε άνθρωπο να τους συμβουλέψει σχετικά με την αρετή αυτή, επειδή πιστεύουν ότι όλοι συμμετέχουν σ' αυτή, αυτά λέω. Από την άλλη μεριά για το ότι θεωρούν πως αυτή δεν υπάρχει από τη φύση ούτε από τύχη αλλά γίνεται κτήμα κάποιου -σ' όποιον γίνεται κτήμα-με διδασκαλία και επιμέλεια, αυτό θα προσπαθήσω να σου το αποδείξω μετά απ' αυτό. Πιστεύουν δηλαδή ο ένας για τον άλλο πως για όσα ελαττώματα έχουν οι άνθρωποι από τη φύση ή από τύχη, κανείς δε θυμώνει, ούτε συμβουλεύει ούτε διδάσκει ούτε τιμωρεί αυτούς που τα έχουν -με στόχο να πάψουν να τα έχουν- παρά μόνο τους λυπούνται· παραδείγματος χάριν με τους άσχημους, τους κοντούς, τους αδύναμους, ποιος είναι τόσο ανόητος ώστε να προσπαθεί να κάνει κάτι απ' αυτά; Γιατί αυτά, νομίζω, ξέρουν ότι τα έχουν οι άνθρωποι από τη φύση ή από τύχη, δηλαδή τα καλά χαρακτηριστικά ή τα αντίθετά τους. Για όσα όμως θεωρούν πως οι άνθρωποι τα αποκτούν με επιμέλεια, εξάσκηση και διδασκαλία, εάν κάποιος δεν τα έχει αυτά αλλά έχει τα αντίθετά τους, γι' αυτά μάλλον θυμώνουν και τιμωρούν και συμβουλεύουν. Σ' αυτά ανήκουν και η αδικία και η ασέβεια και γενικά καθετί που έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική αρετή.

Ενότητα 6η (324Α-C) 

Σ' αυτήν την περίπτωση λοιπόν ο καθένας θυμώνει με τον άλλο και τον συμβουλεύει, επειδή ολοφάνερα αυτή (η αρετή) αποκτιέται με φροντίδα και εκμάθηση. Αν θέλεις βέβαια, Σωκράτη, να καταλάβεις ποια είναι η δύναμη της τιμωρίας γι' αυτούς που διαπράττουν αδικία, αυτό το ίδιο θα σε διδάξει για το ότι οι άνθρωποι θεωρούν ότι η αρετή είναι δυνατό να γίνει κτήμα κάποιου. Κανείς δηλαδή δεν τιμωρεί αυτούς που αδικούν έχοντας στο νου του αυτό το γεγονός ή εξαιτίας αυτού του πράγματος, του ότι δηλαδή διέπραξε αδικία, εκτός αν τιμωρεί ασυλλόγιστα, όπως ένα θηρίο. Αυτός όμως που επιχειρεί να τιμωρήσει με σύνεση, τιμωρεί όχι για το αδίκημα που έχει διαπραχθεί -γιατί δεν θα μπορούσε την αδικία να την εκμηδενίσει σαν να μην είχε γίνει ποτέ- αλλά για το μέλλον, για να μην αδικήσει ούτε ο ίδιος που διέπραξε την αδικία ούτε κάποιος άλλος που τον είδε να τιμωρείται. Έχοντας μια τέτοια αντίληψη σκέφτεται ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί. Τιμωρεί λοιπόν για να αποτρέψει. Αυτήν τη γνώμη έχουν όλοι όσοι προβαίνουν σε κάποια τιμωρία και στην ιδιωτική τους ζωή και στη δημόσια. Και βέβαια τιμωρούν για εκδίκηση και σωφρονισμό αυτούς που θεωρούν ότι αδικούν, και οι υπόλοιποι άνθρωποι, και καθόλου λιγότερο, οι Αθηναίοι, οι συμπολίτες σου. Μ' αυτή τη λογική συνεπώς οι Αθηναίοι ανήκουν σ' αυτούς που θεωρούν πως η αρετή είναι κάτι το οποίο μπορεί να αποκτηθεί και να διδαχθεί. Το ότι λοιπόν, Σωκράτη, οι συμπολίτες σου δικαιολογημένα δέχονται τον χαλκιά και τον τσαγκάρη να τους συμβουλεύουν στα πολιτικά και το ότι θεωρούν ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί και να διδαχθεί, σου το έχω αποδείξει, νομίζω, επαρκώς.